Zeus’tan da Büyük Bir 'Allah' Var

Prometheus, su ve topraktan insanı yarattı ve ona rezene sapında Zeus’tan sakladığı ateşi verdi. Fakat Zeus bunu öğrendi ve Hephaitos’a, onu Kafkas Dağı’na bağlamasını emretti. Prometheus burada, yaralı bir şekilde yıllarca kaldı. Kartalın ona saldırıp karaciğerini yediği her günün gecesinde, karaciğeri yenilendi. Herakles onu serbest bırakana dek ateşi çalmanın cezasını çekti. (Apollodorus, Library I)1

Bu yazının amacı, 2500 yıldan fazla süre geçmesine rağmen gücünü koruyan bir efsaneyi Ridley Scott’un 2012 yapımı filmi Prometheus’ta yorumlamak. Ridley Scott, Prometheus’u ele alan ne ilk ne de son kişi, hatta aynı isimle 1998 yılında Tony Harrison tarafından çekilmiş bir başka film daha var. Ama 2500 yılı aşkın süredir birçok farklı şekilde yorumlanarak günümüze ulaşan bir efsaneyi, neredeyse 100 yıl sonrasını anlatan bir senaryoya oturtmak ya da 2090’ların dünyasını antik dönem efsanesinden destek alarak anlatmaya çalışmak kayda değer bir çaba…

Ridley Scott, (Alien ve Blade Runner gibi filmlerinin ardından geçen) yaklaşık 30 yılın sonunda döndüğü bilim-kurgu tarzında büyük bir soruyu yeniden ele alıyor: “Evrende yalnız mıyız?” Bununla bağlantılı diğer soru ise “insanoğlunun potansiyeli”ne dair. Ridley’in ilk soruya verdiği yanıt açık: “Burada üç milyar yıldır bulunup da 75.000 yıl öncesine kadar hiçbir gelişme yaşanmamış olması mantıklı değil.”2

İnsanlığın potansiyeline dair bir sorgulama ise filmin senaryosunda cevaplanıyor. Forbes’tan Jerry Bowyer’a göre; Alien’da anti-emperyalist temalar kullanan Scott, Prometheus’ta dini temalardan yararlanmış3 Filmde, insan ırkını yarattığına inanılan mühendisleri araştıran bilim insanlarının bulunduğu uzay gemisinin adı “Prometheus”. Peki, Prometheus nasıl yorumlanabilir?

Girişte yer verilen satırların en derli toplu Prometheus anlatısı olduğu söylenebilir. Bu açıdan, Ridley Scott’ın filmi ele alışında tanrıya karşı gelen Prometheus imgesinin temel alındığı görülüyor. Öte yandan aynı imge insanlığa geleceği de vaat etmektedir. Bunun yanı sıra efsanede, Prometheus’un isyanına cevaben, Zeus’un Pandora’yı kötülüklerle doldurduğu ve insanlığa gönderdiği ifade edilir.

Filmde bilimsel projeyi kendi kişisel ölümsüzlüğünü elde etmek için finanse eden yaşlı milyoner Weyland (Guy Pearce) Zeus, onun uzay gemisini kontrol eden kızı Meredith (Charlize Theron) Pandora ve ruhu olmayan android David (Michael Fassbender) ise Prometheus’u Zeus’un amaçları doğrultusunda mahkum eden Hephaitos temel alınarak kurgulanmış gibi görünüyor.

Özellikle, bir ruha sahip olmadığı vurgulanan David’in bilim insanı Elizabeth’i (Noomi Rapace) kendi gizli gündemi için kullanma çabası, filmin mesajını bütünleyici nitelikte: "Tanrı evrendeki dengenin adıdır, bu açıdan Prometheus insanlık için bir kurtarıcı değil, dengeyi ortadan kaldırmaya çalışan bir bozguncudur." Öyle ki normalde kısır olan Elizabeth’e, mühendislerin genlerinden üretilmiş, çok hızlı gelişen bir embriyo enjekte ederek “efendi”sinin ölümünü engelleyecek bir çözüm için uğraşan David, bu sırada mühendisleri rahatsız ederek tüm geminin ve mürettebatının sonunu hazırlıyor. Geriye ise sadece haçıyla birlikte Elizabeth kalıyor, son mesajı dünyaya iletmek için: "Zeus’tan da büyük bir 'Allah' var!" Tek tanrılı dinlerin mesajı da bu değil miydi zaten?

1 Dougherty, C. (2006) Prometheus. Londra, New York: Routledge, s.5.

2 Chris Hewitt’in Ridley Scott ile Röportajı (2012). “Ridley Scott on Prometheus,” Empire Online: http://www.empireonline.com/interviews/interview.asp?IID=1507 adresinden alındı (Erişim: 30.01.2014)

3 Bowyer, J. (2012). “The Politics of Ridley Scott's Blockbuster Film Prometheus,” Forbes: http://www.forbes.com/sites/jerrybowyer/2012/06/13/the-politics-of-ridley-scotts-blockbuster-film-prometheus/2/ adresinden alındı (Erişim: 30.01.2014)